De geschiedenis van Zuid Afrika
De historie van Zuid Afrika is op zijn zachtst gezegd uitgebreid en heftig. Vanaf de prehistorie tot aan nu heeft Zuid Afrika een belangrijke rol in de wereldgeschiedenis gespeeld. Het ronden van Kaap de Goede Hoop was een streven voor menig zeeman, de kolonialisatie door de Nederlanders en Britten. Oorlogen tussen stammen en de kolonialisatoren. Zuid Afrika’s geschiedenis is rijk.
Nog maar 18 jaar geleden was de term Apartheid een normaal woord in Zuid Afrika, maar mede dankzij de in 2013 overleden Nelson Mandela is de hereniging tussen blank en zwart tot stand gekomen.
Lees hieronder meer over de geschiedenis van Zuid Afrika.
De oertijd/prehistorie
Enkele miljoenen jaren geleden wandelden de Aapmensen (Australoptheticus) door wat nu Zuid Africa is. Zijn opvolgers waren de Homo Habilis, Homo Erectus en Homo Sapiens. Ongeveer 100.000 jaar geleden vestigden de San (ook wel bosjesmannen genoemd) zich in het Zuid-Westen van Zuid Afrika. In het binnenland leefde een bevolkingsgroep die vee hield en schapen fokte, de KhoiKhoi. Deze werden ook wel Hottentotten genoemd. De KhoiKhoi bestaat als bevolkingsgroep heden niet meer, de San nog wel. De Khoikhoi was de eerste bevolkingsgroep die dorpen bouwden en grond claimden voor veehouderij. Uiteraard leidde dit tot gevechten met de nomadische stammen zoals de San. Zij wilden immers van elke grond gebruik kunnen maken.
In tegenstelling tot Europa, heeft de prehistorie in Zuid-Afrika langer geduurd. Heel Afrika, maar zeker ook Zuid Afrika is een grote vindplaats van oude materialen en menselijke resten.
Ten noorden van Johannesburg bij Sterkfontein en in de provincie Limpopo bij Makapansgat zijn diverse attributen gevonden uit het Stenen Tijdperk (tot 6000 voor Chr) en de Ijzertijd (1200-800 voor Chr.).
Rondom de Drakensbergen zijn rotstekeningen gevonden die zeker 3000 jaar oud zijn. In het transvaal museum van Pretoria is veel oude kunst te bewonderen.
Er zijn aanwijzigingen dat ergens rond de 4e of 5e eeuw na Christus een aantal volkeren zich Zuidelijk van de limpoporivier hebben gevestigd. Dit zullen naar alle waarschijnlijkheid herders en landbouwers geweest zijn die langzaam Zuidelijker trokken op zoek naar voedsel in het dorre Afrika. Er zijn sporen gevonden van ijzerbewerking in wat nu de provincie KwaZulu-Natal is. De zuidelijkste plek waar resten van deze Xhosabeschaving zijn gevonden is in de Oostelijke Kaapprovincie in de buurt van de Visrivier.
Voordat de Europese kolonisten voet aan wal zetten in Zuid Afrika, werd het land bewoond door de San en Khoikhoi. Bantoe stammen zoals de Zulu, Tschwane, Xhosa, Swazi en Ndebele vestigden zich later en zijn ontstaan uit de Nguni stam.
De komst van de Europeanen
Al jarenlang bestond in Europa het idee om Oostwaarts te varen. Het ronden van Kaap de Goede Hoop was hierbij een belangrijke stap. In 1487 was het Bartolomeu Dias die in opdracht van de koning van Portugal een vaarroute naar Azië moest vinden. Hij ging met drie schepen op pad en belandde voor de kust van Zuid-Afrika in een storm. Toen de storm voorbij was ging hij aan land bij Mosselbaai, ver voorbij Kaap de Goede Hoop. Hij voer verder, maar kon zijn positie niet meer bepalen. Nadat de typische zeeziekte scheurbuik uitbrak besloot hij terug te varen naar Portugal. Onderweg voer hij langs Kaap de Goede Hoop, maar hij noemde deze de Stormkaap. De naam Kaap de Goede Hoop is later pas gegeven door zij collega kapitein Dom Joao II. De Portugezen gebruikten de Kaap als tussenstop om vers drinkwater en eten in te slaan.
Nadat de Portugezen de Kaap hadden gerond volgden vele andere naties. Zo ook Nederland. Als een van de belangrijkste naties in die tijd en met de machtige VOC was de zeeroute naar de Oost essentieel voor Nederland. De Nederlander Jan van Riebeeck kreeg van de VOC de opdracht om een nederzetting te stichten bij Kaap de Goede Hoop.
Op 6 april 1652 landde Van Riebeeck bij de Tafelbaai en stichtte fort Duijnhoop. In 1657 werden via de VOC een twintigtal boeren naar de Kaap gestuurd om daar het land te bewerken.
Gedurende de 17e en 18e eeuw breidde de kolonie onder gezag van de VOC zich uit. Niet alleen met Nederlanders, maar ook met Schotten, Fransen, Duitsers. Ook werden slaven vanuit Westelijk Afrika en de Oost gehaald om te werken voor de blanke overheersers. Hieruit ontstond het Afrikaanse volk.
Verdrijving van de oorspronkelijke bewoners
De komst van de Europeanen betekende de verdrijving van inheemse stammen als de San en de Khoikhoi. Er werden diverse oorlogen gevoerd, niet alleen met de San en Khoikhoi, maar naarmate de kolonisten oostwaarts trokken ook met de Xhosa.
Een van de eerste Nederlandse bestuurders was W.A. van der Stel. Hij verkende in 1657 een gebied 50 kilometers ten Oosten van Kaapstad en was zeer onder de indruk van de vruchtbaarheid en ligging van het gebied. Het duurde niet lang alvorens de op een na oudste Europese nederzetting ontstond: Stellenbosch. Dit is heden ten dage de belangrijkste wijnstreek van Afrika. Van der Stel kwam in zijn periode als bestuurder behoorlijk onder druk te staan. De Afrikaners wilden meer vrijheid en mogelijkheden voor zelfbestuur. Dit werd niet geaccepteerd door de VOC, tot grote spijt van de Afrikaners. Uiteindelijk leidde dit tot de verdwijning van de VOC.
Oorlog in Europa en wisseling van de wacht in Zuid Afrika
Tussen 1795 en 1806 was het erg onrustig in Zuid Afrika. Dit had alles te maken met de opkomst van Napoleon in Europa. Engeland was in oorlog met de Fransen en de Nederlanders waren een onderdeel van het Franse Rijk. Om te voorkomen dat Kaap de Goede Hoop, een strategisch belangrijke plek, in handen zou vallen van de Fransen namen de Britten de macht in Zuid Afrika.
In 1803 trokken de Britten zich terug en kwamen de Nederlanders weer aan de macht. Dit duurde echter maar 3 jaar. De Britten kwamen in 1806 terug en eisden de macht over het gebied op.
De uitbreiding van de Nederlandse kolonie oostwaarts werd geblokkeerd door de stichting van de kolonie Brittish Kaffraria bij de Visrivier. De Britse kolonie kwam echter onder zware druk te staan van de zwarte stammen. Er volgden talloze oorlogen met de machtige Xhosa stam. Uiteindelijk kwam gebied wat later het thuisland Ciskei werd onder bewind van de Britten. Het gebied bleef echter gevaarlijk. Veel kolonisten werden vermoord en gedwongen zich terug te trekken in steden. Het lukt Duitse kolonisten wel om zich te vestigen en het land te bewerken. Ook kwamen missionarissen naar het gebied om de bevolking onderwijs te geven. Dit is de basis geweest voor de eerste school die toegankelijk was voor alle Afrikanen en bleek de bakermat voor het ANC.
Onenigheid aan de Westkust: De Grote Trek
De Britten schaften in 1835 de door de Nederlanders ingevoerde slavernij af. De kolonisten waren het hier in grote mate niet mee eens en trokken naar de binnenlanden om eigen republieken op te richten.
Een voorbeeld hiervan is de Oranje Vrijstaat, nu nog steeds onder de naam Vrijstaat een provincie van Zuid Afrika. Deze groep boeren werden Voorstrekkers genoemd. Hun massale verhuizing naar de binnenlanden heette de Grote Trek. In het voortrekkersmuseum is De Grote Trek afgebeeld op een groot aantal geborduurde platen.
De Voortrekkers hadden het niet makkelijk. Ze moesten door de woeste binnenlanden trekken, stonden bloot aan allerlei gevaren, zoals wilde dieren, maar ook stammen als de Zulu’s. In het gebied Natal werden de Voorstrekkers teruggedreven door deze stam. In 1838 werden de Zulu’s onder leiding van Dingaan, de broer van koning Shaka, tijdens de Slag bij de Bloedrivier verslagen door de Boeren. De periode daarna vonden nog vele oorlogen plaats met de Zulu’s, waarin in 1879 het gehele Britse leger verslagen werd in de slag bij Isandlwana door liefst 20.000 Zulu’s. De Britten sloegen daarna hard terug en gaven de Zulu’s de nekslag, waarna het Zulu rijk sterk verzwakte.
Aan het einde van de 19e eeuw haalden de Britten veel Indiers naar Zuid Afrika om te werken. De Indiase Cultuur en voedsel is ook niet te missen in Oost Zuid Afrika. Wist u bijvoorbeeld dat Mahatma Ghandi ooit in Durban woonde?
Van de ene oorlog in de andere: de Boerenoorlogen
Nadat in de Kaapprovincie Diamanten en in Oost Zuid Afrika goud gevonden was gingen veel blanke inwoners verhuizen. Dit ging ten koste van de lokale bevolking. De Britten wilden uit de vondst van deze edelstenen uitnutten en dwongen de Boerenrepublieken deel te nemen aan de Britse confederatie. De boeren waren het hier niet mee eens en kwamen in opstand. Tijdens de eerste Boerenoorlog (1880-1881) versloegen de Boeren in de Slag bij Majuba Hill, onder leiding van Paul Kruger (hier komt de naam van het Krugerpark vandaan), de Britten. Dit was mede te danken aan de schutkleuren van de Boerenuniformen. De rode Engelse outfits waren eenvoudig te zien en de Britten konden op afstand aangevallen worden. Paul Kruger werd door dit succes verkozen als eerste president van Transvaal.
De Britten waren echter volhouders. Tijdens de tweede Boerenoorlog (1899-1902) kwam men in grote getale terug. Ondanks hevig verzet van de Boeren en zware verliezen aan Britse zijde werden de Boeren verslagen. Vrouwen en kinderen kwamen in concentratiekampen terecht en boerderijen werden in brand gestoken om de voedselvoorziening van de overgebleven Boerenrebellen te ontregelen. De Boeren moesten om aan eten te komen dorpen aanvallen en dit ging ten koste van de publieke opinie. De maat raakte vol voor de Afrikaners en in 1902 werd in Pretoria de vrede getekend tussen de Boeren en Britten.
De Britten wilden afdwingen dat er alleen nog Engels gesproken werd, maar dit stuitte op grote bezwaren aan Boerse zijde. De Britten gaven toe en Nederlands werd als officiele taal erkend.
De Unie van Zuid Afrika en het begin van de Apartheid
In 1910 kwamen alle onderhandelingen definitief tot een eind en werden de Kaapkolonie, Natal, Oranje Vrijstaat en Transvaal verenigd onder de Unie van Zuid Afrika. De unie hoorde officieel nog bij Groot Britannie, maar de controle lag bij de blanke minderheid. De eerste president was Louis Botha. Samen met Jan Smuts richtte hij de South African Party (SAP) op. De positie van de zwarte bevolking werd met de dag minder. Men mocht zich niet meer overal vestigen, alleen nog in zogenaamde thuislanden. Provincies alleen maar bestemd voor de zwarten.
In 1934 werd de SAP samengevoegd met de Nasionale Partij en ontstond de Verenigde Partij. Na de Tweede Wereldoorlog werden een aantal wetten voorgesteld die sterk in het nadeel waren van de zwarte bevolking. De blanken wonnen de verkiezingen en de wetten waarin de Apartheid begschreven stonden waren een feit. Onder leiding van president Malan werd de positie van de blanke bevolking nog sterker. In 1961 werd Zuid Afrika onafhankelijk van Groot Britannie en werd de republiek Zuid Afrika een feit.
Het ANC
Uiteraard stuitte de Apartheid sterk tegen de borst van de zwarte bevolking. Een partij die opkwam voor de rechten van de zwarte bevolking was het ANC. Tijdens een protestmars in het township Sharpeville werden ruim 60 mensen vermoord door de regering. Het ANC en een splintergroepering PAC werden verboden en haar leiders gezocht.
Een van deze leiders was Nelson Mandela. Hij werd geboren als zoon van een lokaal stamhoofd. Na het overlijden van zijn vader werd hij als een eigen zoon opgevoed door de koning van de Thembu stam. Deze koning stuurde hem naar de universiteit van Fort Hare waar hij rechten studeerde. Toen hij een advocatenpraktijk startte liep hij steeds meer tegen de Apartheids wetten aan en kwam hij in opstand.
Het geweld vanuit ANC en PAC laaide op en uiteindelijke werden in 1964 een groot aantal zwarte leiders veroordeeld tot levenslange gevangenisstraffen.
Door de gevangenname van de zwarte leiders verzwakte de tegenstand. Tot in de jaren 70. In Soweto vond een grote protestmars plaats van scholieren. De politie trad hard op en 1000 mensen vonden de dood. De wereld was geschokt. Een zwarte strijder tegen de Apartheid, Steve Biko richte de Black Conciousness Movement op.
Deze medicijnenstudent kwam op voor de rechten van de zwarte intellectuelen. In 1976 werd hij gearresteerd. 20 dagen daarna overleed hij aan wat de regering een hongerstaking noemde. Uit onderzoek jaren later bleek dat hij overleden is aan hersentrauma als gevolg van ernstige mishandeling.
Zuid Afrika geboycot
De Apartheid en de wijze waarop de regering omging met de zwarte bevolking leidde in 1983 tot een wereldwijde economische boycot. Ook in de nieuwe grondwet van 1983 werden de rechten van de zwarte bevolking nog steeds niet benoemd. Veel vrijheidstrijders “verongelukten” of verdwenen spoorloos. De hoop voor de zwarte bevolking gloorde voor het eerst toen F.W. de Klerk als president werd aangesteld in 1989. Hoewel ook hij een onderdeel was van het Apartheidsregime was hij milder dan de rest. Hij onderhandelt in het diepste geheim met Nelson Mandela. Richard Stengel omschrijft dit prachtig in zijn boek over Mandela.
Afschaffing van de Apartheid
In 1990 werd Nelson Mandela na 27 jaar gevangenschap op Robbeneiland en in de Pollsmoor gevangenis vrijgelaten.
Een historisch moment dat de hele wereld over ging. De Apartheid begon haar einde te naderen. In 1991 werd de laatste Apartheidswet afgeschaft. In 1993 ontvingen Mandela en president De Klerk de Nobelprijs voor de Vrede. Het jaar daarop werden voor het eerst vrije verkiezingen georganiseerd. Het ANC won met 62% van de stemmen en Mandela werd tot president uitgeroepen. Hij kreeg de economie weer op de rit en probeerde de verschillen tussen blank en zwart te verminderen. Er werden huizen gebouwd voor de bevolking.
De afschaffing van de Apartheid betekende eveneens de opheffing van de economische en sportieve boycot. Zuid Afrika is, totaan het WK van 2010, nog nooit zo verenigd geweest als in 1995. Mandela wist het wereldkampioenschap Rugby naar Zuid Afrika te halen. Rugby is sport nummer 1 voor de blanke bevolking. Zuid Afrika wist te pieken en won in eigen land, gesteund door blank en zwart het WK.
Zuid Afrika anno nu
Na de apartheid werden in 1994 uitgebreide onderzoeken ingesteld door de Waarheidscommissie, onder leider van Desmond Tutu.
Hij kreeg in 1984 een Nobelprijs voor de Vrede. De Waarheidscommissie onderzocht misdrijven begaan tijdens het Apartheidsregime en ondervroeg verdachten.
In 1999 nam Thabo Mbeki het presidentschap over van Nelson Mandela. Onder zijn leiding bereidde Zuid Afrika zich voor op verdere versterking van de economie. De hoge criminaliteit, AIDS en de naweeen van de Apartheid blijven belangrijke aandachtsgebieden.
Na het millennium krijgt Zuid Afrika van de FIFA de bevestiging dat zij als eerste Afrikaanse land het Wereldkampioenschap voetbal mag organiseren.
Voetbal is de nummer 1 sport van de zwarte bevolking en een waar volksfeest ontstaat. Ondanks twijfels over organisationele capaciteiten weet Zuid Afrika in hoog tempo de infrastructuur te verbeteren. De in 2009 gekozen president Jacob Zuma maakt het land klaar voor het voetbalfeest. Het land blijkt in 2010 helemaal klaar te zijn voor het grootste voetbalfeest dat ooit in Afrika is gehouden.
De wegen en luchthavens zijn perfect op orde. De criminaliteit is nauwelijks merkbaar en Zuid Afrika geeft een fantastisch visitekaartje af. Ook nu is het land een eenheid. De blanken hebben nog nooit zoveel voetbal gekeken en begrip gehad voor de sport van de zwarte bevolking. In 2013 volgt het, al enige tijd verwachte, overlijden van Nelson Mandela. Diep in de 90 heeft deze indrukwekkende persoonlijkheid een enorme voetstempel achtergelaten in de Zuid Afrikaanse geschiedenis.
Feiten en cijfers Zuid Afrika
President: Jacob Zuma
Bevolkingsaantal: 49.320.500
Aantal provincies: 9
Grootste Steden: Johannesburg, Kaapstad, Pretoria, Durban
Belangrijkste geloofsgroep: Christen (80%),
